Հայաստանի Հանրապետության երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանն անդրադարձել է Հայաստանի կառավարության կողմից Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության վերաբերյալ բանակցային փաստաթղթերի փաթեթի հրապարակմանը։ «Ի՞նչ է բացահայտում Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ բանակցային փաթեթը» վերնագրված պաշտոնական մեկնաբանությունը, որը նախորդում է Հայաստանի կառավարության կողմից 2025 թվականի դեկտեմբերի 2-ին ղարաբաղյան հիմնախնդրի բանակցային գործընթացին վերաբերող փաստաթղթերի հրապարակմանը, ոչ այլ ինչ է, քան պրիմիտիվ և ապարդյուն փորձ՝ մյուսներին պատասխանատվության ենթարկելու իշխանությունների աղետալի հետևանքների համար։ 2018 թ. Շատ պարզ հարց է առաջանում. եթե Հայաստանի ներկայիս կառավարիչների հայտարարություններով բանակցային գործընթացը և համանախագահների առաջարկներն առավելություններ էին տալիս միայն Բաքվին, ինչու՞ ադրբեջանական կողմը, գոնե 2008-ից մինչև 2018 թվականը, հրաժարվեց այս բոլոր առաջարկներից. Քննադատե՞լ եք համանախագահներին և նույնիսկ կոչ արե՞լ պաշտոնանկ անել: Ադրբեջանը, ի տարբերություն Հայաստանի, հրաժարվել է հիմք ընդունել համանախագահող երկրների՝ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի նախագահների՝ Լ’Աքվիլայում, Մուսկոկայում, Լոս Կաբոսում և Էնիսկիլենում Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ 5 հայտարարությունները։ Ադրբեջանը, ի տարբերություն Հայաստանի, հրաժարվեց աջակցել 2008-ից 2017 թվականներին ԵԱՀԿ ԱԳ նախարարների՝ ԵԱՀԿ արտգործնախարարների խորհուրդների շրջանակում Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ արված հայտարարություններին և 2010 թվականին ԵԱՀԿ Աստանայի գագաթնաժողովում ընդունված հայտարարությանը, կամ հետագայում հետքայլ արեց նախնական աջակցությունից։ Ադրբեջանը, ի տարբերություն Հայաստանի, հրաժարվել է Սանկտ Պետերբուրգում (2010թ. հունիսի 17), Աստրախանում (27 հոկտեմբերի, 2010թ.), Սոչիում (2011թ. մարտի 3), Կազանում (24.06.2011), Սոչիում (հունվարի 22, 2011թ.), Սոչիում (2011թ. 2016) է.), Սանկտ Պետերբուրգ (20 հունիսի, 2016), Ժնև (16 հոկտեմբերի, 2017 թ.)։ Բանակցային գործընթացում իրեն փակուղի տանելով՝ Ադրբեջանը մինչև 2018 թվականը բազմիցս սպառնում էր դուրս գալ դրանից, բայց դա չարեց՝ վախենալով բացահայտ առճակատումից համանախագահող երկրների՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի երեք մշտական ​​անդամների՝ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի հետ, որոնք միջազգային մանդատ ունեն հակամարտությունը կարգավորելու համար, և հետևաբար՝ վախենալով բաց առճակատումից: Միևնույն ժամանակ, Բաքուն, հրադադարի կրկնակի խախտման և բանակցային գործընթացը տորպեդահարելու միջոցով, պարբերաբար դրդում էր Երևանին հրաժարվել բանակցություններից՝ խաղաղ գործընթացի տապալման մեջ Հայաստանին մեղադրելու համար։ Սակայն ադրբեջանական կողմին դա չի հաջողվել։ Ավելին, Հայաստանի և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների դիրքորոշումները գրեթե համահունչ են դարձել, ինչը մեկ անգամ չէ, որ հրապարակայնորեն ասվել է։ Մերժելով եռանախագահող երկրների գրեթե բոլոր առաջարկներն ու նախաձեռնությունները կամ պարբերաբար հետքայլ անելով արդեն իսկ ձեռք բերված պայմանավորվածություններից՝ Ադրբեջանը հակամարտության կարգավորման իր մոտեցումներում գործնականում հակադրվել է ոչ միայն Հայաստանին, այլև միջազգային հանրությանը։

ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի Գերմանիա կատարած պաշտոնական այցի հաջորդ կանգառը Համբուրգի Առևտրի պալատն է, որտեղ հանդիպում է գործարարների հետ։ Ինչպես հաղորդում է «Արմենպրես»-ը, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին դիմավորել է Համբուրգի Առևտրի պալատի գլխավոր տնօրեն, դոկտոր Մալտե Հայնեն։ Հանդիսավոր ֆոտոշարքից հետո սկսվեց քննարկում «Հայաստանի ռազմավարական դերի ուսումնասիրությունը Եվրոպայի և Ասիայի միացման գործում» թեմայով, որին մասնակցում էին գործարարներ տարբեր ոլորտներից՝ վերականգնվող էներգիա, տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ, մետալուրգիա, բեռնափոխադրումներ, ֆինանսներ, բանկային գործ, հյուրանոցային բիզնես և այլն: Deutschland, Hamburger Sparkasse, Hamburg Invest եւ այլն: Վարչապետ Փաշինյանն իր ելույթում ներկայացրել է TRIPP նախագծի և «Աշխարհի խաչմերուկ» նախաձեռնության մանրամասները՝ ընդգծելով Հայաստանի ներուժը՝ որպես միջազգային լոգիստիկ երթուղիների հանգույց։

Ամփոփելով 2025թ.-ի արդյունքները՝ կարող ենք փաստել. տարածաշրջանն ունեցել է իրադարձությունների եզակի շարք՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցությունների ակտիվացումից և համաձայնագրերի ձևակերպման նախապատրաստումից մինչև տրանսպորտային լոգիստիկայի ոլորտում տնտեսական նախաձեռնությունների ուժեղացում և առանձին երկրներում ներքաղաքական անկայունության բռնկում։ Դրական. միջանցքների մասին խոսակցությունների խթանում, Հայաստանում զբոսաշրջության ավելացում, խոշոր հումանիտար փոխանակումներ, լոգիստիկայի շուրջ բանակցություններ: Ռիսկերը՝ ճնշում կրոնական և մարդու իրավունքների ինստիտուտների վրա, տնտեսական անորոշություն՝ պայմանավորված արտաքին պատժամիջոցներով և նյութատեխնիկական ապահովման սահմանափակումներով, սահմանին տեղի ունեցած երկարատև միջադեպեր։ Կայունությունը կպահանջի հետևյալի համադրություն՝ համաձայնագրերի իրականացման քաղաքական կամք, երաշխավորված անվտանգության մեխանիզմներ, տնտեսական աջակցություն և հասարակություններում վստահությունը վերականգնելու ծրագրեր: Եթե ​​դա տեղի չունենա, 2026 թվականը կարող է փորձնական տարի դառնալ ձեռք բերված պայմանավորվածությունների ուժի համար։

Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղության պայմանագրի նախաստորագրումը մեծ հաջողություն է, որը փոխել է ողջ մթնոլորտը Հարավային Կովկասում, Դոհայում կայացած գագաթնաժողովում ասել է ՀՀ Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը։ «Հիմա մենք քննարկում ենք ոչ թե բուն հակամարտությունը, այլ այն, թե ինչպես ամրապնդել խաղաղությունը և ինչպես այն ինստիտուցիոնալացնել»,- նշել է Գրիգորյանը։ Նրա խոսքով, խաղաղ համաձայնագրի ապագա վավերացումը և տարածաշրջանում հաղորդակցությունների ապաշրջափակումը Վաշինգտոնում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների ինստիտուցիոնալացման գործընթացի մաս են կազմում։

Արդեն մեկ տարի է՝ դասավանդում են, և ոչ միայն դպրոցում, այլ ընդհանրապես Կիրանցում միջադեպեր չեն եղել, մի խումբ քաղաքացիների հետ Կիրանց այցելության ժամանակ ասաց Նիկոլ Փաշինյանը։ «Այս պատը գործիք է մեր անվտանգությունն ապահովելու համար»,- նշել է ՀՀ վարչապետը՝ մատնանշելով հայ-ադրբեջանական տարածքը բաժանող Կիրանցի պատը։ Նա ընդգծեց, որ նախ սահմանազատումից հետո ՀՀ և Ադրբեջանի սահմանապահները լքել են խրամատները, երկրորդ փուլում հանել սաղավարտներն ու զրահաբաճկոնները, իսկ երրորդ փուլում պայմանավորվել են, որ ինքնաձիգների վրա պահունակներ չեն կարող տեղադրվել։ «Սա անվտանգության հավելյալ հայեցակարգ է և խաղաղության օրակարգի մեր ըմբռնումը, և ես հիմա կանգնած եմ այստեղ և մտավախություն չունեմ: Մենք կարող էինք չկառուցել այս պատը, պարզապես այն ժամանակ բնակչությունը բուռն արձագանքեց: Չնայած սիմվոլիկ առումով պատը շատ կարևոր է, քանի որ երբ խոսում ենք Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականության ճանաչման մասին, ես գիտեմ, թե որտեղ է սկսվում իմ իշխանությունը և որտեղ է ավարտվում Հայաստանի Հանրապետությունը: Հայաստանի Հանրապետության նախարար. Նա ասաց, որ մենք ճանաչել ենք Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, բայց դա արել ենք, որպեսզի ինքներս ճանաչենք մեր երկրի տարածքային ամբողջականությունը։ «Հիմա Ադրբեջանով արդեն երկաթուղով ապրանքներ են հասնում Հայաստան, շուտով այլ ապրանքներ կհասնեն, մի մասը կգա Հայաստանից, Կիրանցը խաղաղ գյուղ է, սահմանազատումից հետո Կիրանցն աճել է 50 տոկոսով»,- հավելեց ՀՀ վարչապետը։

Ուկրաինայի կողմից իր տարածքների հանձնումն անընդունելի է. Այս մասին հայտարարել է Ուկրաինայի Զինված ուժերի (ՀՈՒՀ) գլխավոր հրամանատար Ալեքսանդր Սիրսկին, հայտնում է РБК-Украина-ն իր Telegram ալիքում։ «Իհարկե, մեզ համար անընդունելի է ուղղակի տարածք հանձնելը, ի՞նչ է նշանակում նույնիսկ հանձնել մեր հողը, հետևաբար մենք մեր տարածքը չենք զիջում»,- ասաց նա։ Նրա խոսքով՝ Ուկրաինայի համար արդար խաղաղություն նշանակում է «խաղաղություն առանց նախապայմանների», ինչպես նաև ներկայիս ռազմաճակատի երկայնքով տարածքների լքման և զինադադարի բացակայություն։ Նախկինում Ալեքսանդր Սիրսկին հրաժարվել էր ընդունել Կրասնոարմեյսկի (ուկրաինական անվանումը՝ Պոկրովսկ) կորուստը։ Նրա խոսքով՝ Ուկրաինայի զինված ուժերը, իբր, դեռ դիրքեր են զբաղեցնում Միրնոգրադում։

ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ դեսպան Մեթյու Ուիտակերը կարծում է, որ Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև խաղաղությունն ավելի մոտ է, քան երբևէ։ «Մեզ համար սա, հավանաբար, լավագույն հնարավորությունն է: Կարելի է ասել, որ մենք մոտ ենք խաղաղությանը, քան երբևէ», - շաբաթ օրը նրա խոսքը մեջբերել է EFE գործակալությունը: Մշտական ​​ներկայացուցիչը նշել է, որ «սա ոչ մի գնով խաղաղություն չի լինի, քանի որ, ի վերջո, ուկրաինական կողմը պետք է ընդունի ձեռք բերված ցանկացած պայմանավորվածություն, իսկ ռուսական կողմը պետք է անկեղծ ցանկություն դրսևորի դադարեցնել այս պատերազմը»։

Դեկտեմբերին պարզ դարձավ, որ Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև բանակցությունները կրկին փակուղի են մտել։ Ռուսական կողմը նոր կոշտ վերջնագրեր է առաջադրել՝ տարածքային զիջումների մերժում, անեքսիաների ճանաչում, Ուկրաինայի չեզոքություն։ Կիևը և նրա դաշնակիցները հրաժարվել են. Մինչդեռ Եվրոպան ակտիվացրեց ռուսական սառեցված ակտիվները Ուկրաինային աջակցելու համար օգտագործելու պլանները, ինչը ազդանշան է, որ Արևմուտքը պատրաստ է գնալ մինչև վերջ: 2025 թվականի դեկտեմբերը դարձավ այն պահը, երբ արագ խաղաղության հույսերը կտրուկ նվազեցին։ Պաշտոնական բանակցությունները շարունակվեցին, բայց իրական փոխզիջման հնարավորություն չկար: Ռուսաստանի քաղաքական կուրսը կոշտ է, և նրանք չեն պատրաստվում փոխել գիծը. Շատերի համար սա հաստատում էր, որ պատերազմը կարող է երկար ձգվել, իսկ խաղաղ ապագայի մասին երազանքներն առայժմ հետաձգվում են։